Υπέρταση | Τα πραγματικά αίτια

Η υπέρταση είναι ένα από τα σοβαρότερα παθολογικά συμπτώματα που παρουσιάστηκαν τον 20^ο αιώνα με αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια. Θεωρείται ένας από τους κυριότερους κινδύνους για την ανάπτυξη καρδιοαγγειακών προβλημάτων και εμφράγματος. Στη συμβατική ιατρική η υπέρταση έχει κατηγοριοποιηθεί σε πρωταρχική ή ουσιώδη υπέρταση με άγνωστη αιτιολογία που αντιστοιχεί στο 92-94% των περιπτώσεων και τη δευτερεύουσα που αντιστοιχεί στο 6-8% των περιπτώσεων και που συνδέεται με άλλες παθήσεις ως παρενέργειά τους.

Επιδημιολογικά διαφαίνεται ότι ο πρωταρχικός τύπος υπέρτασης είναι φαινόμενο κυρίως των δυτικών τεχνολογικά ανεπτυγμένων κοινωνιών ενώ είναι σχεδόν άγνωστο φαινόμενο σε λιγότερο ανεπτυγμένες κοινωνίες του τρίτου κόσμου όπως η Κίνα, η Νότιος Αμερική, η Αφρική, η Ασία και τα νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού, όπου τα άτομα μπορούν να φτάσουν σε μεγάλες ηλικίες χωρίς να παρουσιάσουν συμπτώματα υπέρτασης. Οι επιδημιολογικές μελέτες οδήγησαν τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι ο πρωταρχικός τύπος υπέρτασης μπορεί εν μέρει να οφείλεται στη διατροφή και τον τρόπο ζωής.

Στην Ορθομοριακή Διατροφική Ιατρική θεωρείται ότι οι δύο αυτοί παράγοντες -διατροφή και τρόπος ζωής – παίζουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο από ό,τι πιστεύεται συμβατικά στην εμφάνιση του φαινομένου και των δύο τύπων για τον απλό λόγο ότι οι ίδιοι παράγοντες ευθύνονται όχι μόνο για τον πρωταρχικό τύπο αλλά και πολλά άλλα παθολογικά συμπτώματα, τα οποία προωθούν τον δευτερεύοντα τύπο. Ως εκ τούτου, η συνήθης αντιμετώπιση της υπέρτασης με συμβατικά μέσα και φαρμακευτική αγωγή εκτός του ότι μπορεί να έχει πολλές ανεπιθύμητες παρενέργειες, σίγουρα δεν αντιμετωπίζει ριζικά το πρόβλημα και ούτε διορθώνει τα αίτια αφήνοντας αντίθετα την παθολογική αυτή επικίνδυνη κατάσταση να διαιωνίζεται. Μία ένδειξη αυτής της πραγματικότητας είναι και το γεγονός ότι τα αντιυπερτασικά είναι ίσως τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα φάρμακα. Ο ρόλος τους είναι καθαρά η βραχυπρόθεσμη συμπτωματολογική αντιμετώπιση της κατάστασης και όχι η θεραπεία της όπου αν αυτή υπήρχε δεν θα απαιτούσε τη συνεχή συνταγογράφηση των φαρμάκων.

Η συνήθης φαρμακευτική αγωγή περιλαμβάνει διουρητικά, αναστολείς βήτα-ανδρεγενικών υποδοχέων, αγγειοδιαστολείς και αλκαλοειδή. Σε πολλές περιπτώσεις, όπως των διουρητικών, το πρόβλημα αντί να βελτιώνεται μπορεί να επιδεινώνεται για τους λόγους που θα εξετάσουμε παρακάτω. Το σίγουρο είναι ότι ενώ η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να είναι αρχικά απαραίτητη για να ισορροπήσει πιθανόν μία κατάσταση εκτός ελέγχου και να επαναφέρει την πίεση σε πιο ομαλά και λιγότερο επικίνδυνα για τον οργανισμό επίπεδα, πρέπει όμως ταυτόχρονα ο θεράπων ιατρός να εξετάσει λεπτομερώς τη διατροφή και τον τρόπο ζωής του ατόμου με σκοπό να αντιστρέψει επιβλαβείς συνήθειες που οδήγησαν στην παθολογία αρχικά και να τις αντικαταστήσει με σωστότερη και πιο υγιεινή διατροφή και τρόπο ζωής. Δηλαδή το αντικείμενο με το οποίο ασχολείται επιστημονικά διεθνώς μόνο η Ορθομοριακή Διατροφική Ιατρική.

Η ιδανική πίεση θεωρείται ότι πρέπει να είναι μεταξύ 8/9mmHg για τη διαστολική και 11/12Hg για τη συστολική έχοντας μία επιθυμητή διαφορά μεταξύ τους όχι μεγαλύτερη των 3-4 μονάδων. Κάτω ή πάνω από αυτά τα νούμερα το άτομο θεωρείται υπό ή υπερτασικό. Κλινικά θεωρείται ότι η διαστολική – μικρή – πίεση είναι ο καλύτερος δείκτης κινδύνου για καρδιοαγγειακά επεισόδια από τις δύο παρόλο που αν η συστολική αρχίζει και ανεβαίνει πάνω από 16/17mmHg συνεχώς και δεν μπορεί να πέσει παρά μόνο με φαρμακευτική αγωγή είναι ένδειξη χρόνιας παθολογίας και άλλων συστημάτων, τα οποία θα εξετάσουμε πιο κάτω.

Ποια όμως είναι τα πραγματικά αίτια για το φαινόμενο – επιδημία της υπέρτασης που μαστίζει σήμερα τις δυτικές ειδικά κοινωνίες σύμφωνα με την Ορθομοριακή Διατροφική Ιατρική;

Χωρίς να χρειάζεται πολύ ανάλυση και έρευνα το θέμα της υπέρτασης, αλλά και πολλών άλλων εκφυλιστικών παθήσεων – διότι και η υπέρταση είναι μία από αυτές – είναι αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο φαίνεται να συμπεριφέρεται ο σύγχρονος άνθρωπος. Δηλαδή, καθιστός, καταναλώνοντας τοξίνες και αγχωμένος. Όταν προσθέσεις όλα αυτά σε βάθος χρόνου δεν είναι περίεργο που εμφανίζονται εκφυλιστικές παθήσεις με αυξανόμενες τάσεις αλλά πως ο οργανισμός καταφέρνει και επιβιώνει τα χρόνια που το κάνει. Αυτά βέβαια τα χρόνια όλο και μειώνονται σε ποιότητα ζωής αν όχι ακόμα σε αριθμό και αν σκεφτούμε ότι σάκχαρο, χοληστερόλη και παχυσαρκία έχουν αρχίσει να πλήττουν και τον παιδικό πληθυσμό σε ποσοστά σκανδαλώδη – 1 στα 5 παιδιά – υπάρχει επιτακτική ανάγκη να αναθεωρήσουμε άμεσα τις διατροφικές μας συνήθειες και πάνω από όλα τη νοοτροπία μας. Η υγεία ξεκινάει από τον νου.

Κατά την άποψη πολλών ερευνητών, αλλά και τη δική μας, τα κύρια αίτια για την πρωταρχική υπέρταση, αν θεωρήσουμε ότι η δευτερεύουσα μπορεί να ρυθμισθεί αντιμετωπίζοντας θεραπευτικά την πρωταρχική παθολογία που την προωθεί, είναι τα ακόλουθα.

Παχυσαρκία. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα υπέρβαρα άτομα είναι πολύ πιο πιθανό να είναι υπερτασικά από άλλα με πιο ισορροπημένο βάρος. Μερικοί πιθανοί μηχανισμοί που έχουν προταθεί είναι οι εξής.

• Αυξημένος ρυθμός καρδιάς
• Αυξημένα επίπεδα νατρίου λόγω αυξημένων επιπέδων ινσουλίνης και ανισορροπίας της σχέσης του συστήματος αλδοστερόνης/ρενίνης
• Δυσλειτουργία των μηχανισμών ελέγχου του νευρο-ενδοκρινικού συστήματος

Ο έλεγχος του βάρους έχει δείξει ότι αποκαθιστά την πίεση του αίματος σε όλους τους τύπους υπέρτασης ακόμα και σε άτομα με ομαλά επίπεδα πίεσης που βρίσκονται όμως στην ομάδα κινδύνου με υψηλή προδιάθεση για αύξηση της πίεσης λόγω τάσεων παχυσαρκίας.

Τρόπος ζωής. Η έλλειψη άσκησης είναι σημαντικός παράγοντας προώθησης του φαινομένου αυξημένης πίεσης. Η άσκηση βοηθάει στην αποκατάσταση και των δύο τύπων υπέρτασης μέσω της ισορρόπησης του σακχάρου, αποτοξίνωσης, ρύθμισης του νευρο-ανοσο-ενδοκρινικού άξονα και αγγειοδιαστολής. Ο σωστός και τακτικός καθαρισμός του λεμφικού συστήματος, το οποίο εξαρτάται από τις πατούσες των ποδιών όπου βρίσκονται οι αντλίες του, αντίθετα με το καρδιοκυκλοφορικό που έχει την καρδιά ως αντλία, καθιστά το τακτικό γρήγορο περπάτημα ως μία από τις καλύτερες μορφές άσκησης, ειδικά όταν γίνεται συχνά και ήπια αντί σπάνια και υπερβολικά.

Η αποφυγή έκθεσης σε περιβαλλοντικές τοξίνες είναι επίσης απαραίτητη προϋπόθεση για μείωση του τοξικού φορτίου του οργανισμού. Το τοξικό φορτίο μπορεί να οδηγήσει σε ηπατική δυσλειτουργία, ανισορροπία σακχάρου και ελεύθερες ρίζες που οξειδώνουν ειδικά τις λιποπρωτεΐνες και άλλα οργανικά μόρια με διπλούς δεσμούς άνθρακος δημιουργώντας αθηρωματικές πλάκες και οξειδώσεις στις αρτηρίες και στα υπόλοιπο δίκτυο αιμοτροφοδοσίας και μικροκυκλοφορίας επηρεάζοντας την αιμοδυναμική συστημικά και αυξάνοντας την πίεση.

Η περιβαλλοντική τοξίνωση από βαρέα μέταλλα, όπως ο μόλυβδος και το κάδμιο από την ύδρευση, το κάπνισμα, την κυκλοφορία και τα καταναλωτικά προϊόντα που μπορεί να τα περιέχουν, όπως πολλά καλλυντικά, επίσης είναι παράγοντες υπέρτασης στον γενικό πληθυσμό, όπως έχουν δείξει πολλές επιδημιολογικές έρευνες. Τα υπερτασικά άτομα τείνουν να έχουν 3 ή 4 φορές μεγαλύτερες συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων όπως κάδμιο και μόλυβδο στο αίμα σε σχέση με μη υπερτασικά άτομα.

Άγχος. Οι αγχογόνοι παράγοντες μπορεί να είναι πολλών ειδών και όλοι επηρεάζουν ανά πάσα στιγμή το νευρο-ανοσο-ενδοκρινικό άξονα μέσω του υποθαλάμου και της υπόφυσης του εγκεφάλου. Οι παράγοντες αυτοί διακρίνονται σε τρεις κύριες κατηγορίες – βιοχημικούς, μυοσκελετικούς και ψυχολογικούς.

Οι βιοχημικοί αγχογόνοι παράγοντες μπορεί να είναι αλλεργίες ή δυσανεξία τροφών, τοξικά χημικά, συντηρητικά, βελτιωτές, χρωστικά και άλλα συστατικά της βιομηχανοποιημένης τροφής, φάρμακα και τονωτικά όπως ο καφές, το αλκοόλ και η ζάχαρη. Ουσιαστικά οτιδήποτε χημικό στοιχείο επηρεάζει αρνητικά και βίαια τους μηχανισμούς ομοιόστασης ενός ζωντανού βιολογικού οργανισμού μπορούμε να το θεωρήσουμε ως βιοχημικό αγχογόνο παράγοντα.

Οι μυοσκελετικοί αγχογόνοι παράγοντες μπορεί να είναι η κακή στάση και η παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης, τραυματισμοί, αυξομειώσεις θερμοκρασίας, ραδιοακτινοβολία, κακής ποιότητος στρώμα, η καθιστική εργασία π.χ. επαγγελματίες οδηγοί, ή ακόμα και η υπερβολική άσκηση ή ο λανθασμένος τρόπος με τον οποίο ασκείται το άτομο και έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται ανισόρροπες πιέσεις στο μυοσκελετικό σύστημα.

Οι ψυχολογικοί αγχογόνοι παράγοντες είναι οι πιο γνωστοί στον γενικό πληθυσμό και εξαρτώνται από την προσωπικότητα και ψυχοσύνθεση του ατόμου όσον αφορά την ένταση και διάρκειά τους. Είναι βιο-ψυχο-κοινωνικά προωθούμενοι και εξαρτώμενοι ανά πάσα στιγμή.

Όλοι οι αγχογόνοι παράγοντες, βιοχημικοί, μυοσκελετικοί ή ψυχολογικοί επηρεάζουν το νευρο-ανοσο-ενδοκρινικό άξονα με αποτέλεσμα μεγάλες, ανεξέλεγκτες και συνεχείς σε πολλές περιπτώσεις εκκρίσεις κατεχολαμίνων, κορτιζόλης και νευροδιαβιβαστών. Οι αγγειοσυστολές, αγγειοδιαστολές και συνεχείς συσπάσεις των ιστών μέσω της επίδρασης των κατεχολαμίνων, ειδικά της νορεπινεφρίνης στους α-υποδοχείς και της επινεφρίνης στους β-υποδοχείς, με ταυτόχρονη εξάντληση ισορροπητικών νευροδιαβιβαστών, όπως η ακετυλχολίνη ή η αδυναμία σύνθεσης και μεταβολισμού ντοπαμίνης λόγω συνεχούς υπερδιέγερσης σε συνδυασμό με την χρόνια έλλειψη θρεπτικών στοιχείων που απαιτούνται για τον μεταβολισμό τους οδηγεί αναπόφευκτα σε αυτό που συχνά ονομάζουμε «νευρική πίεση» ή «αγχογόνος» αιτιολογία.

Αφυδάτωση. Η χρόνια υποκλινική αφυδάτωση είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας υπέρτασης. Καθημερινά πρέπει να πίνουμε 1-2 λίτρα ορθομοριακό νερό για να αναπληρώσουμε τα υγρά που χάνουμε μέσω της ούρησης και εφίδρωσης. Αυτό όχι μόνο δεν συμβαίνει αλλά πολλές τροφές που καταναλώνουμε επιδεινώνουν την αφυδάτωση του οργανισμού και ειδικά το αλκοόλ, οι ζωικές πρωτεΐνες (κρέας, γαλακτοκομικά, κοτόπουλο) και οι τροφές που περιέχουν υψηλά ποσοστά ζάχαρης είτε εμφανώς είτε ως «κρυφή» ζάχαρη που χρησιμοποιείται ως συντηρητικό και γευστικό συστατικό.

Αν δεν διψάμε, δεν είναι ένδειξη ότι δεν είμαστε αφυδατωμένοι. Συνήθως όταν διψάσουμε, ο οργανισμός έχει φτάσει σε οριακά σημεία και κινδυνεύει άμεσα. Η πιο επικίνδυνη μορφή αφυδάτωσης είναι η χρόνια που περνάει απαρατήρητη μεν αλλά δημιουργεί αλλοιώσεις και ανωμαλίες στους ομοιοστατικούς μηχανισμούς του οργανισμού που εξαρτώνται από το νευρο-ανοσο-ενδοκρινικό άξονα.

Εκτός του ότι το 70% του σώματος είναι νερό και τα κύτταρα κυριολεκτικά πλέουν μέσα σε ένα υδάτινο περιβάλλον, τα σωστά επίπεδα υγρών στον οργανισμό καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που θα γίνει η απορρόφηση και χρησιμοποίηση των θρεπτικών στοιχείων κυτταρικά καθώς και η απόσυρση τοξινών από το σύστημα συμβάλλοντας έτσι δυναμικά στη διατήρηση της ομοιόστασης και καλής λειτουργίας όλου του οργανισμού.

Ως εκ τούτου η αφυδάτωση, ειδικά η χρόνια, μπορεί να οδηγήσει σε συνθήκες παθογένεσης που συμβάλλουν στην εμφάνιση του δευτερεύοντα τύπου υπέρτασης αλλά και σε ανισορροπία της ομοιόστασης που προωθεί τον πρωτεύοντα τύπο υπέρτασης. Όταν τα επίπεδα των υγρών στα αγγεία μειωθούν περισσότερο από τα επιτρεπτά επίπεδα, τότε κινητοποιείται άμεσα το σύστημα ρενίνης – αγγειοτενσίνης με ένα και μοναδικό σκοπό. Να μειώσει την απώλεια υγρών που κυκλοφορούν συστημικά για να εξασφαλίσει τη διάθεσή τους στα κύτταρα όπου είναι απολύτως απαραίτητα και ζωτικής σημασίας. Αυτό γίνεται με την αγγειοσυστολή που μειώνει μεν τον όγκο των κυκλοφορούντων υγρών αλλά αυξάνει την πίεση. Η χορήγηση διουρητικών σε αυτές τις περιπτώσεις εννοείται ότι μάλλον θα επιδεινώσει το πρόβλημα αντί να το λύσει.

Θρεπτικός Υποσιτισμός. Τη στιγμή που θεωρούμε ότι έχουμε αφθονία τροφής οι διατροφολόγοι παγκοσμίως προειδοποιούν ότι υποσιτιζόμαστε σοβαρά σε πολλά ζωτικά θρεπτικά στοιχεία. Σε μία πρόσφατη εργαστηριακή έρευνα που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί και που δημοσιεύτηκε το 2004 στα Archives of Biochemistry and Biophysics, ο βιοχημικός Bruce Ames και οι συνεργάτες του στο βιοχημικό εργαστήριο του παιδιατρικού νοσοκομείου του Όκλαντ της Καλιφόρνιας έκανε ένα πολύ απλό αλλά με εκπληκτικά βαρυσήμαντα αποτελέσματα πείραμα. Άρχισε να αφαιρεί από κύτταρα, τα οποία διατηρούσε ζωντανά σε ειδική διάλυση στο εργαστήριο, ένα – ένα διάφορα θρεπτικά στοιχεία και κατέγραψε το αποτέλεσμα. Αυτό ήταν συγκλονιστικό, αν και όχι αναπάντεχο, για πολλούς κλινικούς διατροφολόγους. Εάν έστω και ένα θρεπτικό στοιχείο έλλειπε από τα κύτταρα, για παράδειγμα ο ψευδάργυρος ή η βιταμίνη C, υπήρχε άμεση αύξηση του οξειδωτικού στρες, του κύριου παράγοντα για το πρόωρο γήρας και όλες τις εκφυλιστικές παθήσεις με ταυτόχρονη εξουδετέρωση των μηχανισμών άμυνας και αφοπλισμού των ελευθέρων ριζών. Δηλαδή, όπως το έθεσε ο Ames, διπλό κακό. Μέχρι στιγμής τα θρεπτικά στοιχεία που εξέτασαν με αυτόν τον τρόπο ο Ames και οι συνεργάτες του είναι 8 – Φολικό οξύ, Β12, Β6, Β3, Ε, Ψευδάργυρος, Σίδηρος και C. Η συνεχιζόμενη έρευνα όμως είναι σίγουρο ότι θα προσθέσει σε αυτόν τον κατάλογο πολλά περισσότερα θρεπτικά στοιχεία.

Τέλος, δεδομένου ότι οι καρδιακές παθήσεις αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα αίτια θανάτου στον δυτικό ειδικά κόσμο σκοτώνοντας ένα στα τρία άτομα πρόωρα και «σιωπηλά» και επειδή η καρδιά δεν προειδοποιεί αλλά απλά σκοτώνει, τα συμπτώματα υπέρτασης ίσως έχουν ένα όφελος και αυτό δεν μπορεί παρά να είναι μία ισχυρή προειδοποίηση στο άτομο ότι είναι καιρός να αλλάξει νοοτροπία, διατροφή και τρόπο ζωής αν επιθυμεί να ζήσει όχι μόνο τον προκαθορισμένο χρόνο με τον οποίο γεννήθηκε αλλά και με την ποιότητα ζωής που προσφέρουν υψηλά επίπεδα ψυχοσωματικής υγείας. Αυτό σημαίνει συνεχή πρόληψη και η μόνη ουσιαστική πρόληψη είναι η συνεχής αναβάθμιση της υγείας μας, δηλαδή η άμεση υιοθέτηση των αρχών της Ορθομοριακής Διατροφικής Ιατρικής.

Γεώργιος Μηνούδης Dip ION, MSc BCMA
Σύμβουλος Ορθομοριακής Διατροφικής Ιατρικής
Βρετανική Βασιλική Εταιρεία Ιατρικής (R.S.M.)
Μέλος του Διεθνούς Συλλόγου Ορθομοριακής Ιατρικής (I.S.O.M.)